Nauka dialektów danego języka pozwala poszerzyć wiedzę kulturową i rozwinąć umiejętności komunikacyjne. Dialekty odzwierciedlają społeczne i historyczne cechy danego regionu. Znajomość tych szczegółów pozwoli lepiej zaadaptować się w nowym społeczeństwie, dlatego dzisiaj porozmawiamy o dialektach języka polskiego.

W języku polskim istnieją cztery grupy dialektalne charakterystyczne dla określonych regionów.

Dialekt małopolski

Ten dialekt jest powszechny na terytorium Krakowa, Podhala i Kielc. Do unikalnych cech należą:

1. tzw. mazurzenie — proces zastępowania głosek cz, ż, cz, dż przez s, z, c, dz
2. ubezdźwięcznienie na końcu wyrazów (czyli tam, gdzie w mowie normatywnej spółgłoski są wygłuszane): kot leci jest wymawiane jako kod leci
3. przejście normatywnego ch na k: strach — strak
4. szersza artykulacja lub całkowity brak głosek nosowych ą, ę: pęto — panto, ręka — reka

Dialekt wielkopolski

Dialekt wielkopolski jest podobny do dialektu małopolskiego w niektórych swoich cechach — dźwięczność na końcu wyrazów, brak głosek nosowych. Wśród ciekawych cech możemy podkreślić:

1. brak brak ubezdźwięcznienia spółgłoski “w”(w pozostałej części Polski jest ona zachowana): chwała, twardy — w mowie normatywnej brzmią jak chfała, tfardy
2. zachowanie archaicznych form czasowników typu graje, znaje = gra, zna
3. redukcja dźwięku ł w pozycji między dwiema samogłoskami: miała — miaa
4. zmiana aj na ej w czasownikach w trybie rozkazującym: trzymej — trzymaj

Dialekt mazowiecki

Dialekt mazowiecki uznawany jest za jedną z najbardziej odrębnych (obok kaszubskiego). Wcześniej był też jednym z najbardziej rozpowszechnionych — można go usłyszeć zarówno na południu, jak i na północy kraju.

Czym się charakteryzuje?

1. brak miękkości w połączeniach typu św, dźw, ćw: świat — śwat
2. przejście li w ly: lipa — lypa
3. użycie archaicznej formy czasowników w liczbie pojedynczej jako czasowników w liczbie mnogiej w trybie oznajmującym: chodziwa = chodzicie

Dialekt śląski

Ciekawą cechą tej gwary jest występowanie tzw. jabłonkowania (od nazwy miejscowości Jabłonków), znanego również jako sziakanie: sziary - szary.

Ponadto można również zauważyć:

1. przejście aj w ej: daj — dej
2. utrwalenie akcentu na pierwszej sylabie wyrazu pod wpływem języków grupy czesko-słowackiej (w języku literackim akcent pada na przedostatnią sylabę).
3. obecność historycznie miękkiego dźwięku r: trzi - trzy
4. w leksykonie dialekcie śląskim zachowała się duża liczba archaizmów, odnotowano obecność bohemizmów i archaizmów.

Nowe dialekty mieszane

Termin ten jest używany w odniesieniu do cech językowych w zachodniej i północnej części Polski. Cechy te zaczęły pojawiać się po zakończeniu II wojny światowej. Ziemie nowo włączone do Polski różniły się pod względem składu językowego. Dlatego polski język literacki na tych terenach stał się głównym narzędziem komunikacji. Dziś to właśnie język literacki jest tu dominujący. Jedynie gdzieniegdzie można wychwycić cechy rozpowszechnionych niegdyś kolokwializmów.

Język kaszubski

Wielu badaczy do dziś spiera się, czy gwara kaszubska jest dialektem, czy odrębnym językiem. W samej Polsce ma status języka mniejszości etnicznej. W języku tym wydawane są książki, gazety, emituje się programy w radiu i telewizji. Około 400 szkół uczy języka kaszubskiego, po czym uczniowie mają możliwość przystąpienia do egzaminu maturalnego z języka kaszubskiego.

Więcej o tych i innych cechach kulturowych Polski opowiadamy w naszym studiu języka polskiego Zgoda (https://zgoda-studio.pl/). Przyjdź na nasze zajęcia, aby zobaczyć język tak, jak widzi go native speaker!