Małżeństwo kończące się rozwodem to bez wątpienia jedno z najbardziej stresujących doświadczeń życiowych. Emigracja za granicę często staje się głównym powodem rozwodu. Jak wygląda rozwód w Niemczech? Więcej o procedurze rozwodowej w Niemczech dalej w artykule. 

Warto zacząć od tego, że 17 krajów UE (w tym Niemcy, Belgia, Austria czy Francja) przyjęło wspólną zasadę działania w przypadku rozwodu obywateli różnych krajów. Kiedy dochodzi do rozwodu w jednym z wyżej wspomnianych krajów, małżonkowie mają prawo zadecydować czy sprawa zostanie rozstrzygnięta w kraju, w którym:

  – aktualnie zamieszkuje małżeństwo

  – wcześniej mieszkało małżeństwo (o ile jedno z małżonków nadal tam przebywa)

  Lub też kiedy:

  – jeden z małżonków jest obywatelem

  –  składa się wniosek o rozwód

Jeżeli małżeństwo nie jest w stanie porozumieć się w tej kwestii, prawo UE reguluje to w następujący sposób: 

1. Rozwodu udziela się w kraju zamieszkania małżeństwa
2. Jeżeli małżonkowie nie mieszkają razem, sprawa zostanie rozstrzygnięta w kraju, w którym ostatnio mieszkali razem
3. Rozwodu udziela się w kraju, którego małżonkowie są obywatelami
4. Jeżeli małżonkowie mają inne obywatelstwa – rozwodu udziela się w kraju, w którym składa się wniosek

Więcej na temat postępowania rozwodowego w krajach UE na stronie https://europa.eu/.  

Ślub w Polsce a rozwód w Niemczech

Kraj, w którym wzięliśmy ślub nie odgrywa większej roli. Decydującym jest kraj miejsca zamieszkania albo złożenia pozwu o rozwód. 

Co ciekawe! Niezależnie od kraju, w którym toczy się sprawa rozwodowa, jej decyzja rozprzestrzenia się na wszystkie kraje Unii Europejskiej (wyjątek stanowi Dania, gdzie obowiązują odrębne przepisy). 

Rozwód w Niemczech – podstawowe informacje

Do rozwodu zarówno w Niemczech, jak i w pozostałych krajach UE może dojść wyłącznie za odpowiednią decyzją sądu. W Niemczech powodem do złożenia odpowiedniego wniosku jest tzw. nieudane małżeństwo. Czyli np. osoby już nie prowadzą wspólnego życia albo doszło do przemocy domowej (ten fakt powinien zostać poparty odpowiednimi dowodami). Co do rozstania się, niemiecki sąd wyodrębnia kilka możliwych scenariuszy: 

1. Separacja trwa krócej niż rok – w tym przypadku sędzia będzie wymagał dowodów na to, że nie ma prawdopodobieństwa powrotu do wspólnego życia (kłótnia czy nawet zdrada nie zawsze jest wystarczającym powodem do udzielenia rozwodu w Niemczech). Przykładowo, do rozwodu w przypadku krótkiej separacji może dojść jeżeli: związek pozamałżeński odbywał się we wspólnym mieszkaniu, zdarzyła się ciąża pozamałżeńska lub fikcyjny ślub. 
2. Separacja trwa ponad rok  – wtedy automatycznie małżeństwo uznaje się za nieudane. W tym przypadku nie ma potrzeby wyodrębniać powodu rozstania się. Ale! Wniosek o rozwód musi zostać złożony albo przez obydwu małżonków albo za zgodą innej osoby. 
3. Separacja trwa ponad 3 lata – w tym wypadku sąd automatycznie uznaje małżeństwo za nieudane. 

Ważne! Separacja nie oznacza mieszkania osobno. Sąd rozumie separację jako brak wspólnych relacji oraz odrębne prowadzenie gospodarstwa domowego. Nie ma znaczenia czy w okresie separacji para próbowała wznowić relacje rodzinne. 

Emerytura w Niemczech – Ile wynosi? Od kiedy przysługuje?

Jak wygląda rozwód w Niemczech?

Jak już wspomniano wyżej, procedura rozwodowa w Niemczech jest rozpatrywana w sądzie rodzinnym (Familiengericht). Wniosek o rozwód może złożyć zarówno para lub jedna osoba z małżeństwa. Obowiązkowe jest wsparcie adwokata, który może być zarówno reprezentantem jednej ze stron oraz konsultantem prawnym.  

Cały proces rozwodu w Niemczech trwa średnio od 3 do 6 miesięcy. Wszystko zależy od powodu rozwodu, możliwych zarzutach oraz sprawach okołorozwodowych (np. podział majątku czy opieka nad dziećmi). Warto również pamiętać, iż cały proces rozprawy zacznie się dopiero po uiszczeniu sądowej opłaty przez wnioskodawcę. Więcej o kosztach rozwodu w Niemczech w kolejnej części artykułu. 

Sprawy okołorozwodowe – podział majątku (Zugewinnausgleich)

Jeżeli w małżeństwie poprzednio nie zostały ustalone/podpisane umowy majątkowe, może dojść do tzw. wyrównania dorobku majątkowego. Przelicza się wartość majątku każdego z małżonków i na tej podstawie wylicza się różnice. Ważne! Wartość majątku nie może być ujemna (ew. poniesione straty nie są rekompensowane). Najczęściej małżonkowie dostają identyczną kwotę zysku. 

Rozwód w Niemczech a wspólne mieszkanie

W tym przypadku warto wyjaśnić kilka ważnych kwestii:

1. Kto jest właścicielem/współwłaścicielem mieszkania?
2. Czy współmałżonek w czasie trwania procesu rozwodowego nadal mieszka we wspólnym mieszkaniu?

W odpowiedzi na pierwsze pytanie współmałżonek, który jest właścicielem/współwłaścicielem mieszkania ma prawo domagać się oddania mieszkania (całego albo jego części). Szczególnie wtedy, kiedy druga osoba zagraża jej życiu (lub dzieci). W niemieckim prawie funkcjonuje odrębny termin, który opisuje podobną sytuację – niesłuszna bezwzględność (ubillige Härte). 
Kolejnym elementem jest fakt pobytu we wspólnym domu przez współmałżonka. Mianowicie, jeżeli osoba nie mieszka w domu ponad 6 m-cy, automatycznie nie ma prawa domagać się jego oddania/podziału. Inaczej ma się sprawa, gdy osoba ta wyrazi chęć powrotu do domu (wtedy dobrze jest, aby wyrazy chęci zostały zadeklarowane na piśmie).

Aktualne ceny i koszty życia w Niemczech – 2021

Świadczenia socjalne po rozwodzie: Kindergeld, emerytura oraz renta

Proces rozwodowy w Niemczech uwzględnia wszystkie możliwe aspekty wspólnego życia: zaczynając od powodów rozwodu czy podziału majątku, a kończąc na podziale zasiłków socjalnych (o ile rodzina z nich korzystała). 

Niemiecki sąd rodzinny stara się, aby nie doszło do skrajnie nierównego podziału. Każda osoba po rozwodzie powinna pozostać na tym samym (podobnym) poziomie życia społecznego. 

Poniżej można znaleźć krótkie podsumowanie tego jak wygląda podział świadczeń socjalnych wskutek rozwodu. 

Zasiłek socjalny	Podział wskutek rozwodu
Kindergeld	Najczęściej zasiłek dostaje osoba, która została opiekunem dziecka wskutek rozwodu. Ale! Jeżeli małżeństwo podtrzymuje relacje, środki może dostawać również inny rodzic.  Najważniejszym jest, aby zasiłek został przeznaczony na potrzeby dziecka. Ważne! Kwota zasiłku po rozwodzie może zostać zmniejszona, jeżeli sąd wyznaczył wypłatę alimentów.
Świadczenia emerytalno – rentowe	Świadczenia emerytalne (rentowe) zostają podzielone na pół w przypadku jeżeli: do rozwodu dochodzi w momencie zbliżenia się do przejścia na emeryturę współmałżonek większość życia zawodowego poświęcił na wychowanie dzieci/opiekę nad domem

Warto pamiętać o jeszcze jednej rzeczy w sprawie wypłaty świadczeń na dziecko (Kindergeld). Prawo do wypłaty tego świadczenia przysługuje jedynie osobom, które mieszkają i pracują w Niemczech. 

Jeżeli po rozwodzie opiekunem została matka, która na stałe mieszka i pracuje w Polsce, niestety nie zostanie zakwalifikowana do wypłaty świadczeń. Co więcej, ojciec który np. pracuje w Niemczech również nie dostanie tego zasiłku. W rozumieniu prawnym nie jest już opiekunem.

Alimenty po rozwodzie w Niemczech

Kolejna rzecz, która interesuje, a czasem niepokoi wielu to wypłata alimentów. W Niemczech alimenty przysługują opiekunowi dziecka, którego wyznacza sąd wskutek rozwodu. Wysokość alimentów jest ustalana przez sąd i jest uzależniona od:

• wieku dziecka
• średnich zarobków płatnika alimentów

Kwota zostaje przeliczona wg  Düsseldorfer Tabelle, która co roku jest aktualizowana. Jeżeli miesięczne zarobki płatnika nie przekraczają 1900 EUR netto, wysokość alimentów wynosi (dane za 2021 rok):

• dzieci w wieku 0-5 lat: 393 EUR
• dzieci w wieku 6-11 lat: 451 EUR
• dzieci w wieku 12-17 lat: 528 EUR

Im wyższe zarobki, tym odpowiednio większa będzie kwota alimentów. Osoba zostaje zwolniona z płacenia alimentów, jedynie w przypadku, gdy miesięczne zarobki nie sięgają progu w wysokości 1900 EUR.

Co ciekawe! Miesięczna kwota alimentów zostaje pomniejszona o wyżej wspomniany zasiłek Kindergeld. 

Istnieje też możliwość porozumienia się w trybie indywidualnym o wysokości wypłat, a następnie powiadomienie sędziego o takowej decyzji.

Płatnik alimentów ma prawo uwzględnić wypłatę świadczeń w rozliczeniu podatkowym 

(Sonderausgaben). W większości przypadków kwota ta zostaje odliczona od podatku. 

Na jakie jeszcze ulgi podatkowe można liczyć po rozwodzie w Niemczech?

Ulgi podatkowe a rozwód

Przed 2013 rokiem wszelkie koszty związane z rozwodem w Niemczech (m.in. koszty sądowe czy honorarium dla adwokata) można było odliczyć z rozliczenia podatkowego. Niestety teraz ta opcja jest niemożliwa. 

Bezpośrednio po rozprawie sądowej, każdy z osobna powinien przypisać się do odrębnej klasy podatkowej:

• osoba bez dzieci (klasa podatkowa I)
• osoba samotnie wychowująca dzieci (klasa podatkowa II)

Ulga podatkowa na dziecko

Niezależnie od tego, kto zostaje opiekunem prawnym dziecka, w dalszym ciągu obojgu rodzicom przysługuje kwota wolna od podatku ze względu na posiadanie dzieci (czyli odpowiednie świadczenia związane z opieką, edukacją czy wychowaniem dziecka). Aczkolwiek, jeżeli opieka nad dzieckiem w większości odbywa się przez jedną osobę, istnieje możliwość żądania zaniechania ww. decyzji. Wtedy wszelkie ulgi oraz świadczenia będą przysługiwać faktycznemu opiekunowi.  

Podatek od dochodu z kapitału

Jeżeli małżeństwu zależy na uzyskaniu ulgi podatkowej od dochodu kapitałowego, warto zanim jeszcze dojdzie do rozprawy rozwodowej, złożyć odpowiednie zawiadomienie do urzędu skarbowego. Wtedy niezależnie od daty rozwodu, zwolnienie z podatku kapitałowego będzie ważne do końca roku rozliczeniowego. 

Rozwód w Holandii – procedury i koszty

Koszty rozwodu w Niemczech

Na koszty rozwodu w Niemczech składają się 2 podstawowe filary:

• opłaty sądowe
• honorarium adwokata

Wysokość opłat jest wprost uzależniona od przedmiotu sporu. Kiedy mówimy o rozwodzie, uwzględnia się dorobek majątkowy małżeństwa, ich możliwości finansowe oraz jakie świadczenia socjalne im przysługują. Im wyższa kwota końcowa, tym większe będą wydatki.

Opłaty sądowe w Niemczech zaczynają się od 32 EUR i mogą sięgać nawet 1700 EUR. Natomiast wynagrodzenie adwokata (przypominamy, że jest niezbędnym członkiem w procesie rozwodowym) reguluje ustawa o wynagrodzeniu adwokatów (Vergütungsverzeichnis VV des RVG). 

Istnieje też opcja wyznaczenia indywidualnego honorarium, które nie musi być oparte na ww. ustawie. 

Wynagrodzenie adwokata składa się z:

• opłaty za usługi (procesowa, za stawiennictwo, postępowanie przedsądowe)
• wydatków adwokackich (m.in opłata pocztowa za wysyłkę listów, koszty papieru i druku, koszt przejazdu)

Poniżej zostaną podane przykładowe koszty rozwodu w Niemczech

Usługa	Przykładowy koszt
Opłata sądowa	od 32 do 1700 EUR
Opłata procesowa	600-800 EUR
Opłata za stawiennictwo adwokata	600-800 EUR
Opłata przedsądowa	600-800 EUR
Wydatki adwokackie	20-50 EUR
Honorarium adwokata	1800-2800 EUR

Jak już można zauważyć, większość wydatków będzie związana z pomocą prawną, czyli zatrudnieniem adwokata. 

Rozwód jest procesem skomplikowanym i długotrwałym. Jeżeli jest taka możliwość, polecamy porozumieć się ze współmałżonkiem i zdecydować się na rozwód za porozumieniem stron. Takie podejście zaoszczędzi i czas, i pieniądze a co najważniejsze – pozwoli utrzymać bezkonfliktowe relacje, zwłaszcza jeżeli w małżeństwie są dzieci.